Πολυκυστικες ωοθηκες και συνδρομο πολυκυστικων ωοθηκων

ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΕΣ ΩΟΘΗΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ

Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών  υπολογίζεται ότι αφόρα τουλάχιστον μια στις δέκα γυναίκες, ηλικίας 20 έως 40 χρονών. Σήμερα, 75 και άνω χρόνια μετά την επίσημη <<πρώτη>> του σε ιατρικές δημοσιεύσεις, συνεχίζει να αποτελεί ένα σοβαρό γυναικολογικό πρόβλημα, το οποίο όμως αντιμετωπίζεται. Ο όρος σύνδρομο σημαίνει άπλα ότι δεν υπάρχει μια αιτία και ένα η περισσότερα συμπτώματα που να συνδέονται ευθέως με την εμφάνιση του προβλήματος, και ως εκ τούτου δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη θεραπεία.

- Διαταραχές στην έμμηνη ρύση,

- Παχυσαρκία,

- Υπογονιμότητα,

- Διαταραχές ωορρηξίας  

- Υπερανδρογονισμός,

- Στειρότητα

- Υπερτρίχωση,

- Αυξημένη ακμή,

- Αυξημένοι κίνδυνοι σακχαρώδη διαβήτη και

- καρδιαγγειακής νόσου,

αντικατοπτρίζουν ένα ευρύ φάσμα ασθενών που πάσχουν από το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών.

Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών έχει διαφορετικές μορφές στην εμφάνιση του και πολλαπλά αιτία, που εκτείνονται από την απλή αύξηση βάρους μέχρι την επινεφριδιακή νόσο, την υπερπρολακτιναιμία, τη θυρεοειδική νόσο και τους όγκους που παράγουν ανδρογόνα. Ακόμη και η διαταραχή ωορρηξίας μπορεί να είναι διαλείπουσα, μεταβαλλόμενη σε μεμονωμένες ασθενείς από φυσιολογική έμμηνη ρύση και ωορρηξία σε ολιγο-ωορρηξία και ανωορρηξία.

Η διάγνωση του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών αποτελούσε για δεκαετίες θέμα διαφωνίας ανάμεσα στους ειδικούς, από το 1935 που έγινε η πρώτη επιστημονική δημοσίευση σχετικά με αυτό μέχρι το 2005, όποτε θεσπίστηκε πρωτόκολλο προσδιορισμού του συνδρόμου. Το πρωτόκολλο του Άμστερνταμ το 2005 τελικά καθιέρωσε τρία συγκεκριμένα διαγνωστικά κριτήρια μέσα από τα όποια αποκτά ο ειδικός με ακρίβεια το <<στίγμα>> του συνδρόμου: την κλινική εικόνα (ακμή, αυξημένη τριχοφυΐα, παχυσαρκία, διαταραχές στην έμμηνη ρύση, προβλήματα υπογονιμότητας), τον εργαστηριακό ορμονολογικό έλεγχο και την υπερηχογραφική εξέταση.

Για να διαγνώσει με βεβαιότητα ο γιατρός ότι μια γυναίκα έχει αυτό το σύνδρομο, θα πρέπει να βγαίνουν θετικές οι διαγνώσεις σε δυο από τα τρία παραπάνω κριτήρια. Οι ειδικοί ωστόσο, διευκρινίζουν ότι σήμερα οι περισσότερες διαγνώσεις αφορούν το πρόβλημα των πολυκυστικών ωοθηκών το οποίο αποτελεί την ήπια μορφή του συνδρόμου, και που αποδίδεται κυρίως στους  εντόνους ρυθμούς ζωής και εργασίας που χαρακτηρίζουν την πλειονότητα των γυναικών.

Η υπερηχογραφική ανάδειξη πολυκυστικών ωοθηκών είναι συνήθως διαγνωστικό χαρακτηριστικό του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών. Οι ωοθήκες που περιέχουν πολλές μικρές κύστεις, σε μέγεθος περίπου 8 χιλιοστών η καθεμία, οι όποιες συνήθως εντοπίζονται κάτω από την επιφάνεια τους, λέγονται πολυκυστικές. Οι μικρές αυτές κύστεις είναι ωοθυλάκια που περιέχουν ωάρια και τα όποια, για διαφόρους λογούς, δεν έχουν αναπτυχτεί πλήρως και παρουσιάζουν στασιμότητα στην πορεία εξέλιξης τους. Οι πολυκυστικές ωοθήκες όμως δεν αποτελούν αιτιολογική αλλά ιστολογική εκδήλωση που παρατηρείται σε πολλές κλινικές καταστάσεις του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών.

Έχει τεκμηριωθεί εδώ και καιρό ότι πολυκυστικές ωοθήκες μπορούν να βρεθούν μέσω υπερηχογραφήματος σε ένα σημαντικό ποσοστό φυσιολογικών (ωορρηκτικών) γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας. Το κρίσιμο ερώτημα είναι κατά ποσόν οι γυναίκες αυτές έχουν μεταβολικές συνέπειες και κινδύνους. Οι λίγες μελέτες που εξέτασαν το ερώτημα αυτό έχουν βρει απούσες η μικρές βιοχημικές διαφορές σε σύγκριση με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Συνεπώς, αν δεν υπάρχουν κλινικές ανωμαλίες
της φυσιολογικής λειτουργιάς και μακροπρόθεσμοι κίνδυνοι, τότε η παρουσία πολυκυστικών ωοθηκών δεν έχει νόημα.

Η παθογένεια του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών δεν έχει απόλυτα διευκρινιστεί. Κύριο χαρακτηριστικό του είναι η χρόνια ανωοθυλακιορρηξία και η υπερανδρογοναιμία. Η ωρίμανση του ωοθυλάκιου και η ατρησία του ρυθμίζονται από παράγοντες διεγερτικούς η ανασταλτικούς που εντοπίζονται και μέσα στο ωοθυλάκιο και έξω από αυτό. Η παρεμβολή διαφόρων καταστάσεων στην απόλυτα ισορροπημένη λειτουργιά που προκαλεί την ωρίμανση του ωοθυλάκιου και την ωοθυλακιορρηξία οδηγεί στην εμφάνιση του συνδρόμου. Η κύρια αιτία για όλη την συμπτωματολογία του συνδρόμου είναι η μεγάλη αύξηση του επίπεδου των κυκλοφορούντων ανδρογόνων στο αίμα.

Η διαταραχή της ωορρηξίας οφείλεται στο γεγονός ότι οι ωοθήκες δεν παράγουν όλες τις ορμόνες, οι όποιες είναι απαραίτητες για να ωριμάσει πλήρως ένα ωάριο. Όταν ένα ωάριο δεν ωριμάζει όσο πρέπει, ο οργανισμός δεν το απελευθερώνει από το ωοθυλάκιο μέσα στο οποίο βρίσκεται - το ωοθυλάκιο είναι ουσιαστικά ένα <<σακουλάκι>> που το φιλοξένει προσωρινά. Έτσι, απομένει ακέραιο - σαν μια μικρή κύστη που δεν έσπασε - και εγκλωβισμένο στην ωοθήκη. Η τελευταία δεν παράγει την ορμόνη προγεστερόνη, έτσι, χωρίς αύτη, ο έμμηνος κύκλος μιας γυναικάς είναι ακανόνιστος η εκλείπει τελείως. Επιπλέον, αυτό το <<λάθος>> λειτούργει σωρευτικά: οι κύστεις - ωοθυλάκια που με τον καιρό συσσωρεύονται παράγουν ανδρογόνα, γεγονός το οποίο εμποδίζει ακόμη περισσότερο την ωορρηξία.

Η σπάνια ωοθυλακιορρηξία ή η ανωοθυλακιορρηξία εμφανίζεται σαν αμηνόρροια, σε ποσοστό που κυμαίνεται σε 15% έως 70%, και κατ' ακολουθία δυσκολία στην σύλληψη η και αδυναμία σύλληψης.

Η κληρονομικότητα πιθανότατα διαδραματίζει σημαντικό ρολό στην αιτιολογία του συνδρόμου. Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι ενέχονται γενετικοί παράγοντες, καθώς η εμφάνιση του συνδρόμου είναι συνήθως οικογενής και ενδέχεται να υπάρχει ένα συγκεκριμένο γονίδιο που κάνει τις ωοθήκες να «συμπεριφέρονται» έτσι. Κλινικές γενετικές μελέτες δείχνουν ότι η νόσος μεταδίδεται με αυτοσωματικό επικρατούντα χαρακτήρα.

Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών σχετίζεται με τον διαβήτη. Έχει βρεθεί πενταπλάσια έως δεκαπλάσια αύξηση στο αναμενόμενο ποσοστό μετατροπής από την διαταραχή της ανοχής στη γλυκόζη σε σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, σε γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών. Τα στοιχειά αυτά προκύπτουν από μακροχρόνια παρακολούθηση γυναικών με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών.

Οι εξετάσεις που θα μας δείξουν ότι υπάρχει σύνδρομο πολυκυστικών
ωοθηκών, αφορούν ορμονικό έλεγχο στο αίμα και υπερηχογράφημα.

Οι εξετάσεις του αίματος είναι:

-         Η μέτρηση της L.H./F.S.H

-         Τα βασικά ανδρογόνα (ανδροστενδιόνη-τεστοστερόνη (ολική
και ελεύθερη)

-         SHBG

-         DHEA-S

Δεν υπάρχει μόνιμη και οριστική θεραπεία για το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, διότι το σύνδρομο, όπως αναφέραμε, προκαλείται από γενετικούς και μεταβολικούς παράγοντες.

Η θεραπευτική προσέγγιση κατευθύνεται στην αντιμετώπιση του προεξέχοντος συμπτώματος.

Στις παχύσαρκες γυναίκες συνιστούμε απώλεια βάρους και αρκετές φόρες παρατηρούμε ομαλοποίηση της εμμήνου ρύσεως και επάνοδο της ωοθυλακιορρηξιας.

Όταν υπάρχει ακμή και αυξημένη τριχοφυΐα, συνιστούμε την χρήση αντισυλληπτικών δισκίων σε συνδυασμό με αντιανδρογόνα.

Φαρμακευτική αγωγη με Μετφορμίνη, που ευαισθητοποιεί τους  περιφερειακούς ιστούς στη δράση της ινσουλίνης, παίζει σημαντικό ρολό στην αντιμετώπιση των γυναικών με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών.

Σε περιπτώσεις στειρότητας χρησιμοποιούνται φάρμακα τα όποια προκαλούν διέγερση της ωοθήκης και ωοθυλακιορρηξία (Κλοφιμαίνη).

Πρέπει να τονιστεί ότι σε γυναίκες με αμηνόρροια, η συνεχής δράση των οιστρογόνων  που προκαλείται στο σύνδρομο, μπορεί να έχει δυσμενή επίδραση στη μήτρα και στους μαστούς και γι  αυτό η χορήγηση αντισυλληπτικών δισκίων χαμηλής δοσολογίας είναι η θεραπεία εκλογής στις γυναίκες που δεν επιθυμούν εγκυμοσύνη.

Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών αντιμετωπίζεται και χειρουργικά. Εδώ και πολλά χρόνια εφαρμοζόταν η σφηνοειδής εκτομή των ωοθηκών η όποια προκαλούσε αύξηση της αιμάτωσης και τοπική ελάττωση των ανδρογόνων, με αποτέλεσμα τη μείωση των συμπτωμάτων και την πρόκληση ωοθυλακιορρηξιας. Η μέθοδος δεν εφαρμόζεται πλέον λόγω των πιθανών μετεγχειρητικών προβλημάτων. Τελευταία, τα ανωτέρω αποτελέσματα επιτυγχάνονται μέσω της λαπαροσκόπησης μεθόδου.

                                                                            Ιωάννης Κ. Δημητρακόπουλος 

Μαιευτήρας - Γυναικολόγος

Ιατρείο: Λεωφ. Δημητρίου Γούναρη 196  Γλυφάδα Τ.Κ. 166 74

Τηλ.: 210 6716126  Κιν.: 6940 29 60 60