ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ένα δίκτυο από περίπου 100 δισεκατομύρια  νευρώνες. Διαφορετικές εμπειρίες δημιουργούν διαφορετικές νευρικές συνάψεις που ενεργοποιούν διαφορετικά συναισθήματα. Ανάλογα με το ποιοι νευρώνες διεγείρονται  κάποιες συνάψεις γίνονται ισχυρότερες και πιο αποδοτικές ενώ κάποιες άλλες πιο αδύναμες. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται νευροπλαστικοτητα. Κάποιος ο οποίος εκπαιδεύεται για να γίνει μουσικός θα αναπτύξει ισχυρότερες  νευρικές συνάψεις που ενώνουν τα δυο ημισφαίρια του εγκεφάλου έτσι ώστε να γίνει πιο δημιουργικός σε σχέση με τη μουσική. Ουσιαστικά  κάθε είδους ταλέντο ή ικανότητα μπορεί να  αναπτυχθεί μέσω κατάλληλης εκπαίδευσης. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Ρούντιγκε Γκαμ ο οποίος παραδεχόταν για τον εαυτό του ότι ήταν πολύ αδύναμος μαθητής και  αποτύγχανε ακόμα και στα βασικά μαθηματικά.

Παραταύτα αποφάσισε να καλλιεργήσει τις δυνατότητες του και να εκπαιδευτεί με αποτέλεσμα να κατορθώσει να γίνει ένας διάσημος «ανθρώπινος υπολογιστής» ικανός να διενεργεί εξαιρετικά περίπλοκες μαθηματικές πράξεις. Η ικανότητα να εκλογικεύουμε τις συνθήκες της ζωής μας αλλά και να ξεπερνάμε δύσκολες συναισθηματικές καταστάσεις λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο. Πρόκειται δηλαδή για νευρικές συνάψεις που μπορούν να γίνουν πιο ισχυρές. Οτιδήποτε και να κάνουμε ανά πάσα στιγμή ουσιαστικά διαμορφώνουμε τη δομή του εγκεφάλου μας ώστε να γίνει καλύτερος σε αυτό.  Καθώς η παραπάνω ικανότητα  αποτελεί ένα θεμελιώδη μηχανισμό του εγκεφάλου η κατανόηση της λειτουργίας αυτής σίγουρα θα εμπλουτίσει όλες τις εμπειρίες τις ζωής μας.

Συγκεκριμένοι νευρώνες και νευροδιαβιβαστές όπως η νορεπινευρίνη πυροδοτούν μια κατάσταση άμυνας κατά την οποία αισθανόμαστε ότι πρέπει να προστατεύσουμε τις σκέψεις μας από την επίδραση άλλων ανθρώπων. Εάν λοιπόν στη συνέχεια βρισκόμαστε αντιμέτωποι με απόψεις που είναι διαφορετικές από τις δικές μας οι βιοχημικές ουσίες που απελευθερώνονται στον εγκέφαλο είναι ίδιες με εκείνες που απελευθερώνονται όταν πασχίζουμε να επιβιώσουμε σε επικίνδυνες καταστάσεις. Όταν βρισκόμαστε λοιπόν σε αυτή την κατάσταση άμυνας το πιο πρωτόγονο κομμάτι του εγκεφάλου μας παρεμβαίνει στους μηχανισμούς λογικής σκέψης  και το λυμβικό σύστημα του εγκεφάλου αποκλείει το μεγαλύτερο τμήμα της λειτουργικής μας μνήμης κάτι που μας κάνει στενόμυαλους.

Παραδείγματα τέτοιων φαινομένων είναι η εφαρμογή μεθόδων εκφοβισμού, ή στρατηγική κάποιων παιχτών του πόκερ, ή απλά περιπτώσεις κατά τις οποίες κάποιος είναι πολύ πεισματάρης σε μια συζήτηση. Μάλιστα στην ορολογία του πόκερ υπάρχει συγκεκριμένος όρος που περιγράφει μια κατάσταση νοητικής ή ψυχολογικής σύγχυσης  και απώλειας νηφαλιότητας κατά την οποία ένας παίχτης ακολουθεί λάθος στρατηγική. Η παραπάνω κατάσταση λοιπόν περιγράφεται με τον όρο  τιλτινγκ.

Όταν βρισκόμαστε σε μια αντίστοιχη κατάσταση ο εγκέφαλος δυσκολεύεται να επεξεργαστή κάποια ιδέα ακόμα και αν είναι πολύτιμη. Σε επίπεδο νευρώνων ο εγκέφαλος αντιδρά σαν να απειλούμαστε ακόμα και αν αυτή η απειλή προέρχεται από απλές απόψεις ή γεγονότα που κάθε άλλο παρά επικίνδυνα είναι και υπό άλλες συνθήκες μπορεί να τα θεωρούσαμε χρήσιμα ή να συμφωνούσαμε μαζί τους βάσει λογικής σκέψης.

Από την άλλη μεριά όταν έχουμε την δυνατότητα να εκφράσουμε τον εαυτό μας και οι απόψεις μας χαίρουν εκτίμησης  οι προαναφερθείσες «βιοχημικές ουσίες άμυνας» μειώνονται στον εγκέφαλο και η έκκριση του νευροδιαβιβαστή ντοπαμίνη ενεργοποιεί νευρώνες που αντιστοιχούν σε κέντρα ευχαρίστησης με αποτέλεσμα να αισθανόμαστε δυνατοί  και να αυξάνεται η αυτοεκτίμησή μας. Αυτός είναι ο λόγος  για τον οποίο το φαινόμενο πλασέμπο έχει τόση ισχυροί επίδραση. Η αυτοεκτίμηση ή η αυτοπεποίθηση είναι άμεσα συνδεδεμένη με τον νευροδιαβιβαστή σεροτονίνη. Όταν λοιπόν υπάρχουν μεγάλα ελλείμματα σεροτονίνης αναπτύσσεται κατάθλιψη, αυτοκαταστροφική συμπεριφορά ακόμα και αυτοκτονικές τάσεις. Όταν χαίρουμε κοινωνικής καταξίωσης αυξάνονται τα επίπεδα ντοπαμίνης και σεροτονίνης στον εγκέφαλο γεγονός που μας επιτρέπει να αποδεσμευτούμε από ψυχολογικές εμμονές και να αποκτήσουμε πιο εύκολα αυτογνωσία.